سلیمان

سلیمان؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن.

شناسه اسمی حضرت سلیمان

الف) نام حضرت سلیمان

حضرت سلیمان از پیامبران بزرگ است که نام او هفده بار در قرآن آمده است و حدود پنجاه آیه درباره زندگانی و حکومت او صحبت کرده است. آن حضرت حکومت و پادشاهی بنی اسرائیل را در سن سیزده سالگی به دست گرفت و خداوند مقام نبوت را به وی عنایت کرد. سلیمان از خداوند خواست، آن چنان قدرت و حکومتی به وی دهد که برای هیچ کسی پیش و پس از وی نداده باشد. خداوند دعای او را مستجاب کرد و جن و انس و پرندگان و باد را به تسخیر او در آورد. (ص/۳۵ - ۳۸). «سلیمان» به عبری یعنی پر از سلامتی. یکی از لقب های سلیمان «منطق الطیر» به معنای فهم زبان پرندگان باشد. (نمل/۱۶)

ب)زمان و محل ولادت و وفات سلیمان

ولادت: 4391 سال بعد از هبوط آدم در بیت المقدس

وفات: 4442 سال بعد از هبوط آدم جسد مبارک آن حضرت در جوار پدر در «بیت المقدس» دفن شد. مدت عمر آن حضرت ۵۱ سال بوده است.

شناسه جسمی و ظاهری سلیمان

حضرت سلیمان، سفید پوست، فربه، تنومند زیبا و پرموی بود و همواره جامه سفید می پوشید.

شناسه شغلی و خدماتی سلیمان

شغل حضرت سلیمان در نوجوانی چوپانی بوده است.

شناسه رفتاری و روانی سلیمان

با اینکه حضرت سلیمان دارای مقام پادشاهی و حکومت بود هرگز مغرور نشد و زندگی بسیار ساده ای داشت. از امام صادق روایت شده که فرموده است: حضرت سلیمان غذایی از گوشت و نان نرمی که گرفته شده از آرد سفید بود را در اختیار میهمانان میگذاشت و اهل و عیالش نان زبر و خشک می خوردند و خودش نان جوی سبوس نگرفته می خورد.

شناسه فکری و عقیدتی حضرت سلیمان

الف) یاد خدا و شکرگزاری

یاد خدا در دل سلیمان به گونه ای بود که هیچ عاملی نمی توانست او را از شکر نعمتهای الهی غافل کند؛ بلکه او نعمتهای الهی را پلی برای نزدیکی بیشتر به خدا می دانست. او وقتی تخت بلقیس را در یک چشم به هم زدن آماده دید گفت: «هَذَا مِنْ فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْكُرُ أَمْ أَكْفُرُ وَمَنْ شَكَرَ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ كَرِيمٌ» این از فضل پروردگار من است تا مرا آزمایش کند که آیا شکر او را به جا می آورم یا کفران می کنم. (نمل/۴۰)

در جای دیگری به دلیل دانشی که از جانب خداوند به آنان عطا شده بود، فرمود: «وَقَالَا الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي فَضَّلْنَا عَلَى كَثِيرٍ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ»؛ ستايش از آن خداوندی است که ما را بر بسیاری از بندگان مؤمنش برتری بخشید. (نمل/۱۵)

ب) تسلیم در برابر خدا

حضرت سلیمان همواره و در همه حال در برابر خداوند تسلیم بود به طوری که در قرآن از زبان ملکه سبا در این باره می فرماید: «... قَالَتْ رَبِّ إِنِّي ظَلَمْتُ نَفْسِي وَأَسْلَمْتُ مَعَ سُلَيْمَانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ»؛ پروردگارا من به خود ستم کردم و اینک به وسیله سلیمان به خداوندی که پروردگار جهانیان است، اسلام آوردم (نمل/۲۴)

شناسه تبلیغی حضرت سلیمان

نشانه ای که دلالت بر نبوت و رسالت حضرت سلیمان دارد، وحی خداوند به اوست. قرآن در این باره می فرماید: «إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِنْ بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأسباط وَعِيسَي وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زبورا»؛ ما به تو وحی فرستادیم همان گونه که به نوح و پیامبران بعد از او فرستادیم.... و نیز به هارون و سلیمان وحی نمودیم و به داود زبور دادیم. (نساء/۱۶۳)

الف) صحف حضرت سلیمان

حضرت سلیمان علاوه بر دریافت وحی از سوی خداوند دارای کتاب آسمانی بوده است. چنان که قرآن می فرماید: «... وَمِنْ ذُرِّيَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَيْمَانَ... أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَاب...» (انعام/۸۴ و ۸۹)

ب) سيره تبلیغی سلیمان

دعوت به توحید و مبارزه با شرک محور و اساس تبلیغ سلیمان بوده است. حضرت سلیمان همواره در صدد ایجاد زمینه هایی برای گسترش دعوت و از بردن بدن شرک و کفر بود به طوری که وقتی از طریق هدهد با خبر شد که در یمن ملکه ای حکومت میکند که او و ملتش برای غیر خدا سجده می کنند نامه ای به ملکه «سبأ» نوشت. ملکه پس از دریافت نامه بزرگان را جمع کرد «قَالَتْ يَا أَيُّهَا المَلَأَ إِنِّي الْقِي إِلَى كِتَابٌ كَرِيمٌ إِنَّهُ مِنْ سُلَيْمَانَ وَإِنَّهُ بسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَانِ الرَّحِيمِ أَلا تَعْلُوا عَلَى وَآتُونِي مُسْلِمِينَ»؛ اى اشراف، نامه پرارزشی به سوی من افکنده شده این نامه از سلیمان است و چنین نوشته شده به نام خداوند بخشنده مهربان، توصیه من این است که بر من برتری جویی نکنید و به سوی من آیید، در حالی که تسلیم حق هستید.» (نمل/ ۲۹ و ۳۰) منظور از «کتاب کریم» نامه ای مهر و موم شده است و «الا تعلوا علیّ» یعنی در مقابل من تکبر نورزید. همچنین احترام و ادب بلقیس در برابر سلیمان به خاطر آن بوده که نامه سلیمان با نام خدا آغاز شده بود؛ چرا که بلقیس اگرچه خورشید پرست بوده، ولی خدا را «رب الارباب» می دانست. به همین جهت به نامه سلیمان احترام گذاشته است.

و در جای دیگر هنگامی که سلیمان از آمدن «بلقیس» و همراهان به شهر اطلاع یافت از حاضران خواست تا تخت بلقیس را آماده کنند. بلقیس وقتی دریافت که تخت او پیش از ورودش به آنجا از طریق معجزه آورده شده، تسلیم حق شد و آیین سلیمان را پذیرفت و به نقلی با او ازدواج کرد و هر دو در ارشاد مردم به سوی یکتاپرستی کوشیدند.

نمونه دیگر زمینه سازی برای دعوت به توحید قبل از ورود ملکه سبا به قصر بود. حضرت سلیمان دستور داده بود صحن یکی از قصرها را از بلور بسازند و از زیر بلورها، آب جاری کنند به طوری که وقتی ملکه و همراهان وارد قصر شدند ملکه گمان کرد سراسر صحن را آب فرا گرفته است اما به زودی حضرت او را از حیرت بیرون آورده و به او گفت: «إِنَّهُ صَرْحٌ مُمَرَّدٌ مِنْ قَوارِيرَ» قصری است از بلور صاف. (نمل/۴۴) ملکه سبا با دیدن این منظره و نشانه های دیگر به حقانیت دعوت سلیمان پی برده و به صالحان پیوست.

ج) آشنایی با زبانهای مختلف

آشنایی مبلغ با زبانهای مختلف باعث گسترش دعوت می شود و از این طريق تعداد مخاطبان او افزایش می یابد. حضرت سلیمان علاوه بر فضایل و دانش فراوان از این خصوصیت بهره مند بود و در دعوت مردم از آن استفاده می کرد. قرآن می فرماید: «.... وقال يا أيها النَّاسُ عُلِّمْنَا مَنطِقَ الطَّيرِ وَأُوتِينَا مِنْ كُلِّ شَي...» و گفت: ای مردم زبان پرندگان به ما تعلیم شده و از هر چیزی به ما عطا گردیده. (نمل/۱۶) منظور از «علمنا» علم به قضاوت و داوری بین خلق و علم به نطق پرندگان و حیوانات است.

د) استفاده از نامه و پیک

از دیگر روشهای تبلیغی حضرت سلیمان استفاده از نامه و پیک برای رساندن پیام به صورت صریح بود که از طریق هدهد، انجام می گرفت. برای نمونه، وقتی سلیمان نامه ای به ملکه سبا نوشت خطاب به هدهد گفت: «اذْهَب بِكِتَابِي هَذَا فَأَلْقِهِ إِلَيْهِمْ ثُمَّ تَوَلَّ عَنْهُمْ فَانظُرْ مَاذَا يَرْجِعُونَ»؛ این نامه مرا ببر و بر آنان بیفکن و سپس برگرد و در گوشه ای توقف کن ببین آنها چه عکس العملی نشان می دهند (نمل/۲۸)

شناسه خانوادگی سلیمان

«سلیمان» پسر داود، پسر «ایسی»، پسر «عويد»، پسر «سلمون»، پسر «نحسون»، پسر «عمی نادب» پسر «رام»، پسر «خضرون»، پسر «فارض»، پسر «یهود»، پسر «اسحاق»، پسر «ابراهیم» است.

شناسه حکومتی سلیمان

حضرت سلیمان از جمله پیامبرانی بوده که هم دارای مقام نبوت و هم دارای حکومت بی نظیر بوده و بر سراسر زمین فرمان روایی می کرده است. امام صادق در این باره می فرماید: چهار نفر بر سراسر زمین فرمان روایی می کرده اند که دو نفر از مؤمنان بودند و دو نفر از کافران مؤمنان عبارت از «سلیمان» و «ذوالقرنین» و کافران عبارت بودند از «بخت النصر» و «نمرود» بنابراین، حکومت و سلطنت در زمان سلیمان را به عهده خودشان بوده است.

شناسه جغرافیایی سلیمان

مرکز دولت سلیمان شهر «قدس» یا «بیت المقدس» بوده است. این شهر امروزه مرکز فلسطین است و قدس نامیده میشود و در کتاب های مذهبی به آن «بیت المقدس» و به زبان عبری «اورشلیم» گویند. «بیت المقدس» در جنوب شرقی بیت اللحم است و مسجد الأقصی که به دست حضرت داود و سلیمان ساخته در آنجا واقع شده است. همچنین گفته شده بیت المقدس نام شهر مذهبی و قدیمی در فلسطین است که از نظر جغرافیایی نزدیک سلسله کوه هایی در سواحل دریای مدیترانه قرار گرفته و حدود ۳۲ میل از دریا فاصله دارد. «بیت المقدس» در هیچ یک از دوره های تاریخ شهر مهم تجارتی نبوده و به دلیل کوهستانی و کم آب بودن کشاورزی خوبی نداشته است. با وجود این همواره در معرض هجوم و فتنه دشمنان قرار داشته است.

«بیت المقدس» در طول تاریخ هجده بار خراب و باز تجدید بنا شده، ولی همواره دارای عزت و اعتبار بوده است چون از قدیم شهر مذهبی بوده و از طرف دینهای بزرگ جهان مورد تجلیل و احترام قرار گرفته است.

شناسه فرهنگی

عصر حضرت سلیمان از فرهنگ پیشرفته ای برخوردار بوده است. ساخته شدن قصر آن حضرت از آبگینه های آب نما و مجلل بودن آن، نشانه تمدن آن دوران بوده است. قرآن نیز در این باره می فرماید: «قِيلَ لَهَا ادْخُلِي الصرح ...» به او گفته شد داخل حیاط قصر شو... (نمل/۴۴) برخی «صرح» را به ساختمانهای مرتفع و قصر معنا کرده و برخی برای جایی که سقف ندارد، به کار برده اند. همچنین دوران سلیمان از نظر صنعت هم پیشرفت های چشم گیری داشته که عبارت اند از: الف) الف) ذوب فلزات: فراهم بودن امکانات ذوب مس برای سلیمان از جانب خداوند؛ (سبا/۱۲)

ب) ساخت ظروف: ساختن ظروف و دیگهای بزرگ به وسیله جنیان؛ (سبا/۱۳)

ج) ساختمان سازی: صنعت ساختمان سازی در دوران سلیمان به وسیله جنیان؛ (سبأ/۱۳)

د) شیشه گری: رواج صنعت شیشه گری در زمان سلیمان؛ (نمل/۴۴)

ه)ساختن مجسمه: مجسمه سازی (سبأ/۱۳)

و) رواج سحر و جادو در زمان سلیمان (بقره/۱۰۲)

ز) ساختن محراب و مسجد در زمان سلیمان از جانب جنیان: «لَهُ مَا يَشَاءُ مِنْ مَحَارِيبَ وَتَمَاثِيلَ» (سبا/۱۳) برخی منظور از محاریب را خانه های مقدس و شریف مانند عبادتگاه و مسجد میدانند. همچنین گفته شده آسیای آبی، از اختراعات حضرت سلیمان است.

شناسه زبانی حضرت سلیمان

در روایتی از امام صادق آمده: علاوه بر دانش فراوان به سلیمان، توانایی سخن گفتن به هر زبانی از جمله زبان پرندگان، چهارپایان و درندگان اعطا شد. او چون در جنگ حاضر میشد به فارسی تکلم می کرد و چون نزد کارگران و سربازان و هم وطنان می نشست به زبان «رومی» سخن می گفت و چون با خانواده اش خلوت میکرد به سریانی و نبطی تکلم می نمود. زبان مناجات و عبادتش در محراب عربی بود و در مذاکره با هیئت های خارجی و فرستادگان دولتها به عبرانی سخن می گفت.

منابع

این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.