سجد (ریشه)
ریشه «سجد» (SǦD)؛ تعظیم کردن، پیشانی بر خاک ساییدن؛ این ریشه جمعا 92 بار در قرآن کریم آمده است.
معنای لغوی
سجود در لغت بمعنى تذلّل، خضوع و اظهار فروتنى است. راغب گويد «السُّجُودُ أَصْلُهُ التَّطَامُنُ و التَّذَلُّلُ» طبرسى فرموده: سجود در لغت خضوع و تذلّل است و در شرع عبارت است از گذاشتن پيشانى بر زمين. صحاح و قاموس نيز اصل آنرا خضوع گفته اند (قاموس قرآن، ج3، ص225).
ساخت‌های صرفی در قرآن
سَجَدَ (فعل مجرد): 35 بار
ساجِد (اسم فاعل): 25 بار
سُجود (اسم): 4 بار
مَسجِد (اسم مکان): 28 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | واژه | آوانگاری | معنا | توضیحات | ارجاع | ||
| فارسی | بین‌المللی | فارسی | انگلیسی | ||||
| آفروآسیایی باستان | Orel, | ||||||
| سامی باستان | Orel, | ||||||
| عبری | סׇגַד | ساجَد | Sagad | در حین عبادت به صورت روی زمین نهادن | prostrate oneself in worship | Gesenius, 688 | |
| اوگاریتی | -- | DelOlmo, | |||||
| آرامی | סְגֵיד – סְגֵד - סְגַד | خم شدن – عبادت کردن | To bend, bow - to worship | Jastrow, 953 | |||
| סְגֵדא | زانو زدن- عادت کردن | Kneeling - worship | |||||
| סְגֵידּרּ | بت پرستی | Idol-worship | |||||
| سریانی | عبادت کردن، پرستش | Worship, adoration, | PayneSmith,360 | ||||
| مندایی | Sagada | سجاده – عبادت کننده | Prayer-rug - worshiper | Macuch,309 | |||
| SGD | تعظیم کردن به کسی – عبادت کردن | To bow oneself- worship | Macuch,318 | ||||
| فنیقی | -- | Krahmalkov, | |||||
| اکدی/آشوری | -- | Black, | |||||
| حبشی | Sagda, sagada | تعظیم کردن، صورت را برزمین قرار دادن برای کسی، بیعت کردن، پرستش، عبادت کردن، عبادت کردن با خم شدن | Bow, bow down, prostrate oneself, pay homage, adore, worship, worship by prostration | Leslau, 490 | |||
| سبائی | SGD | نماز خانه، محراب | Praying place, oratory | Beeston, | |||
| عربی | سجد | نماز بردن، با احترام خم شدن، پیشانی بر زمین نهادن | مشکور، 358
Zammit, | ||||