زکریا

زکریا؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن.

شناسه اسمی حضرت زکریا

الف) نام حضرت زكريا

زکریا در زبان عبری به معنای کسی است که خدا از او یاد می کند. زکریا یکی از پیامبران الهی است که نامش هفت بار در قرآن آمده است. او از بندگان صالح خدا و بزرگان قومش بود. همچنین عالم به تورات و انجیل و عالم ترین فرد بيت المقدس بوده است. وی چهار هزار قاری تورات تربیت کرد و ریاست راهبان و اخبار بنی اسرائیل را در بیت المقدس بر عهده داشت.

ب) زمان و محل ولادت و وفات

ولادت: ۵۰۷۷ سال بعد از هبوط آدم

وفات: بعد از کشته شدن یحیی ، پدرش زکریا از بیم جان به بوستانی گریخت که درختی در آنجا بود. زکریا به اذن خدا در میان آن درخت پنهان شد. مأموران به راهنمایی شیطان که به صورت انسان درآمده بود، به کنار آن درخت آمدند و آن را به دو نیم کردند و زکریا وسط درخت، به دو نیم شد. محل دفن او در «بیت المقدس» است.

شناسه شغلی و خدماتی زکریا

حضرت زکریا به شغل نجاری مشغول بوده است.

شناسه رفتاری و روانی زکریا

الف)پیشتازی در انجام کارهای خیر: یکی از فضایل اخلاقی حضرت زکریا ، شتاب در انجام کارهای خیر و نیکو بود که همین امر باعث اجابت دعای او و همسرش شد. قرآن در این باره می فرماید «فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَوَهَبْنَا لَهُ يُحْيِي وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كَانُوا يسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا وَكَانُوا لَنَا خَاشِعِينَ» ما هم دعای او را پذیرفتیم و یحیی را بدو بخشیدیم و همسرش را که نازا بود برایش آماده بارداری کردیم چرا که آنان در کارهای خیر به سرعت اقدام میکردند و در حال بیم و امید ما را می خواندند و پیوسته برای ما خاشع بودند. (انبیاء/۹۰)

«هبه» به معنای عطیه و بخشش بدون عوض و خالی از چشم داشت است. «وَأَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُ» به معنای رفع عقیمی و نازایی همسر زکریا می باشد. زکریا و همسرش فرزندی نداشتند و بنا به گفته قرآن همسرش عقیم بود. «... وامْرَأَتِي عَافِر ...» (آل عمران/۴۱) بنابراین ولادت یحیی از پیرمرد و پیرزن یک نوع معجزه الهی بوده است. گفته شده زکریا ۱۲۰ ساله و همسرش ۹۸ ساله بود که هنوز فرزندی نداشتند.

شناسه فکری و عقیدتی حضرت زکریا

زکریا توجه ویژه به دعا و راز و نیاز با خداوند داشت، طوری که زندگی سعادتمندانه را در گروی نیایش با خداوند می دانست. قرآن در این باره می فرماید: «وَلَمْ أَكُنْ بِدُعَائِكَ رَبِّ شَقِيا...» و من هرگز در دعای تو از اجابت محروم نبوده ام.» (مریم/۴) باء در بدعائک به معنای «فی» است، یعنی در دعاهای گذاشته هیچ گاه محروم نشده ام. طبق روایات، حضرت زکریا هر روز هنگام نماز صبح از خانه بیرون می آمد و اذان میگفت و بنی اسرائیل با او نماز می خواندند و حتی هنگامی که مأمور به سکوت بود و نمیتوانست با مردم سخن بگوید، هنگام نماز بیرون می آمد و با اشاره مردم را به سوی نماز و عبادت خداوند راهنمایی می کرد.

شناسه تبلیغی زكريا

حضرت زکریا از سوی خداوند به پیامبری برگزیده شد و صاحب کتاب آسمانی حکمت و نبوت بوده است. قرآن میفرماید: «وزكريا و يحيي.... أُولَئِكَ الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّة ...» و زكريا و يحيى و... آنها کسانی هستند که کتاب و داوری و نبوت بدیشان دادیم...». (انعام/۸۵ و ۸۹)

منظور از «حکم» قضاوت بین مردم است.

شناسه خانوادگی زکریا

الف) نسب زكريا

زکریا پسر «برخیا»، پسر «شوا»، پسر «نحرائیل»، پسر « سهلون»، پسر «ارسو» پسر «شویل»، پسر «نعوه»، پسر «موسی» ، پسر «عمران» است.

ب) نام همسر زکریا

«أشياع» یا «حنانه» یکی دیگر از زنان یادشده در قرآن است که خداوند او را در کنار دو پیامبر بزرگ حضرت زکریا و یحیی قرار داده و از او به عظمت و بزرگی یاد کرده است. (انبیاء/۹۰). قرآن سه ویژگی این بانوی بزرگ را برشمرده است:

1. «يسارعون في الخيرات»: سرعت همراه با پیشی گرفتن در کارهای خیر و استمرار داشتن این حالت.

2.«يدْعُونَنَا رَغَبًا وَرَهَبًا»: دعا به درگاه الهی از روی اشتیاق و ترس، ترسی که با اضطراب و مراقبت همراه بوده است.

3. خشوع در برابر خداوند: انسان خاشع به عبارت های خود مغرور نمی شود و همواره آن را در برابر خدا کوچک و کم می یابد.

به دلیل برخورداری از این ویژگیها خداوند فرزندی همچون یحیی را به او عطا کرد.

ج) نام فرزند

يحيى: «.. وَوَهَبْنَا لَهُ يحيي ...» (انبياء/ ٩٠)

شناسه قومی زکریا

قوم زکریا از نظر عقیدتی مردمی خدا پرست بودند و همواره خدا را عبادت میکردند به طوری که وقتی حضرت زکریا از خداوند نشانه ای برای فرزنددار شدن تقاضا کرد خداوند به او فرمود: «... أَلا تُكَلِّمَ النَّاسَ ثَلَاثَةَ أَيامٍ إِلَّا رمزا ...» ؛ نشانه تو آن است که سه روز جز با اشاره و رمز با مردم سخن نخواهی گفت و زبان تو بدون هیچ علت ظاهری برای گفت و گو با مردم از کار می افتد.» (آل عمران/ ۴۱) زکریا و همسرش سه روز روزه بودند و با مردم جز با اشاره و رمز سخن نمی گفتند. هنگامی که زکریا نشانه را دید به شکرانه این موهبت الهی از مردم خواست تا صبح و شام خدا را تسبیح گویند. (مریم/ ۱ و۱۱)

منابع

این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.