دم (ریشه)
ریشه «دم» (dam)؛ خون. این واژه 10 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
دم: خون. اصل آن دمى است و بعضى دمو گفتهاند (اقرب) «إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ ...» بقره: 173 جمع آن دماء است مثل «أَ تَجْعَلُ فِيها مَنْ يُفْسِدُ فِيها وَ يَسْفِكُ الدِّماءَ ... بقره: 30 (قاموس قرآن، ج2، ص359).
ساخت‌های صرفی در قرآن
دَم (اسم): 10 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | دَم | دَم | دَم | دم: خون | قاموس قرآن، ج2، ص: 359 | |
| آفروآسیایی | *dam- | دم | blood | خون | ||
| آفروآسیایی | *ʔad-Vm- | ءد | hide, skin | پنهان کردن، پوست | ||
| آفروآسیایی | *(ʔa-)dVm- ~ *diʔm- | دم | red | قرمز | ||
| آفروآسیایی | ||||||
| آفروآسیایی | ||||||
| سامی | *dam-, *ʔa-dam- | دم | blood | خون | ||
| سامی | *ʔada/īm- | ءدم | 'skin' | 'پوست' | ||
| سامی | *ʔadam- ~ *dVʔVm- | ءدم | red | قرمز | ||
| سامی | *(ʔa-)dām- | دم | 'red' | 'قرمز' | ||
| سامی | *dVm- | دم | 'wound' (v.) | 'زخم' (v.) | ||
| اکدی | damu OA-OB on | دَمُ - ُن | 'blood'; also adamatu (and adanatu, with assimilation of m > n before d?) | "خون" | [CAD d 75], dāmu [AHw 158] | |
| اکدی | adam- | َدَم- | 'red', daʔm- 'dark-colored, dark-red' | "قرمز"، "رنگ تیره، قرمز تیره" | ||
| اکدی | adamātu (adumātu) s. pl. tantum | َدَمَتُ (َدُمَتُ) س. تَنتُم | 'dark red earth (used as a dye)' OB 'a red garment' | "خاک قرمز تیره (به عنوان رنگ استفاده می شود)"، "لباس قرمز" | [CAD a1 94] (otherwise from "earth"), adamu (adammu, adumu) OAkk on | |
| اگاریتی | dm | دم | [DLU 132], /damu ?/ [Huehner 119] | |||
| اگاریتی | ʔadm | ءَدم | 'to paint red', ʔadmānu 'red (soil)' | «قرمز رنگ کردن»، "قرمز (خاک)" | ||
| اگاریتی | ʔidm | ءِدم | 'red (?)' ' red (earth)' | 'قرمز (؟)'"قرمز (زمین)" | [DLU 9]; ʔadmānu | |
| فنیقی | PUN dume (sing. suff. 1st pers. sing.) | دُمِ (سِنج. ست فِرس. سِنج.) | 'su parentesco, su sangre' | خویشاوندی(والدین؟)، خون | [HJ 251] (highly uncertain); ʔdmy[Fuentes 60] (cf. Augustine "punice edom sanguis dicitur" | |
| عبری | dām | دَم | 'red blood' | "خون قرمز" | [KB 224]; ʔadmātō (hap. in Dt 3243)[ibid. 15-16] | |
| عبری | ʔādam | ءَدَم | 'be red', ʔādōm 'dark-red', ʔădamdām 'bright-red, reddish' | «قرمز بودن»، "قرمز تیره"، "قرمز روشن، مایل به قرمز" | ||
| عبری | ʔādōm | ءَدُم | 'reddish(-brown), of blood, grape-juice, lentils, cow, horse, skin' 'bright red, reddish' | "قرمز (قهوه ای)، خون، آب انگور، عدس، گاو، اسب، پوست" "قرمز روشن، مایل به قرمز" | [KB, 15], ʔădamdām | |
| آرامی | OLD OFF dm | OFF دم | [HJ 251] | |||
| آرامی | dmm | دمم | ||||
| آرامی یهودی | dǝmā (also | دمَ (َلسُ | 'life') | "زندگی" | [Ja 312]; ʔădām, ʔadmā, ʔidmā [ibid. 17]; ʔydmh | |
| سریانی | dǝmā | دمَ | [Brock 156] | |||
| آرامی جدید | MAL ed_ma | ِذمَ | 'Blut' 'Blut' | خون | [Berg 21] BAH ed_ma | |
| مندایی | dma | دمَ | [DM 111] (as for zma, ʕzma with the same meaning [ibid. 168], see *zam- (?), No. ); adma, ʕdma [ibid. 8, 111] | |||
| عربی جنوبی | SAB dm | دم | [SD 36] | |||
| گعز | dam | دَم | ||||
| گعز | ʔaddāmāwi | ءَددَمَوِ | ||||
| گعز | ʔaddāmāwi | ءَددَمَوِ | 'red' | 'قرمز' | [LGz 8] | |
| مهری | dǝm | دم | 'pus' | "چرک" | [JM 71] | |
| جبالی | dihm do. | دِهم | [JJ 39] | |||
| سقطری | dīm do. | دِم | [SSL 3 94]; also dem [SSL LS 1454] | |||
| عربی | dam- | دَم- | [BK 1 736] | |||
| عربی | ʔada/īm- | ءَدَ/ِم- | ||||
| عربی | ʔudm-at- | ءُدم-َت- | 'red color' 'to paint red' | 'رنگ قرمز'"قرمز رنگ کردن" | [Blachère 63]; dmm | |
| عربی | dmm | دمم | 'teindre en rouge' | چیزی را قرمز رنگ کردن | [BK 1 728] | |
| عربی جدید | NYEM damm | دَمم | [Behnstedt 387] (same form in most ARB DIAL) | |||