جنون
جنون یا دیوانگی؛ به بیماری روانی گفته می شود که اندیشیدن را از فرد ساقط می کند. در اینگونه بیماری، فرد به صورت بلند یا کوتاه مدت از عدم سلامت عقل رنج می برد و کارهای بیهوده انجام می دهد. دشمنان انبیا، در قرآن کریم این بیماری را به پیامبران (ع) نسبت می دهند تا مردم آنها را دیوانه پنداشته و به سخنان آنها گوش فرا ندهند. در عین حال، در قرآن به نشانه های دیوانه حقیقی اشاره شده است. برخی از این نشانه ها عبارتند از: دوستی با شیاطین و جن ها، ترک تقواپیشگی و دوری از پرستش خداوند.
دیوانگی در روان شناسی
دیوانگی نوعی بیماری روانی است که فرد مبتلای به آن توانایی اندیشیدن و تشخیص خوب و بد از وی ساقط شده و نمی تواند مسئولیت اعمال خود را برعهده بگیرد.[۱] در روان شناسی این عدم توانایی در استفاده از عقل،[۲] به دلیل دچار شدن به اختلال ذهنی و مغزی است. اینگونه اختلالات، نشانه های روحی خاصی دارندکه روانشناسان و روان پزشکان[۳] می توانند با موشکافی رفتارهایشان، به درمان آنها اقدام نمایند.
دیوانگی در آموزه های قرآنی
دیوانگی در قرآن به نوعی بیماری روانی گفته می شود که در اثر اندیشه نکردن یا کمک گرفتن از جن ها حاصل می شود. در حقیقت، هر کسی که از نیروی جن ها در حل مشکلات خود استفاده کند، بدون کمک عقل به سوی حل معضلات خود قدم برداشته است. از این رو، آن كسی كه عقل نداشته باشد، به فكر انجام امور بیهوده و گناه می افتد.[۴] این بیماری با واژه های «مجنون» و «جنه» در قرآن معرفی شده است. این واژگان به معنای دیوانه یا دیوانگی پیوندی عمیق با شعر[۵] و کهانت[۶] دارد؛ زیرا شاعران و کاهنان در قدیم با جن ها در ارتباط بودند و از آنها الهام می گرفتند.
از این رو، بیماری دیوانگی در قرآن با ارتباط گرفتن با جن ها متصف است[۷] و علت صدور اتهام دیوانگی به أنبیاء[۸] این بوده است که دشمنان اسلام، آیات وحیانی را نوعی الهام از جن ها[۹] می دانستند؛ چنانکه، شاعران و ساحران[۱۰] دوره جاهلیت از آن الهام می گرفتند.[۱۱] هدف آنها از این اتهام ها، تمسخر و توحید گریزی[۱۲] بوده است. علاوه بر این، دیوانگی با واژه سعر[۱۳] در ارتباط است؛ زیرا «سعر» به معنای رنج و عذاب[۱۴] است و دیوانه نیز از کمبود نیروی عقل در رنج است؛ اما قرآن دیدگاه دیگری در مورد دیوانگی دارد و افراد دیوانه را کسانی می داند که با افرا بد از جنس انسان یا جن دوستی دارند و از راه تقوا، فطرت[۱۵] و ذکر خدا[۱۶][۱۷]دور شدند.[۱۸]
منابع
طیب حسینی، محمود، شریفی نسب، حامد (1395)، معناشناسی واژه مجنون در قرآن کریم، آموزه های قرآنی دانشگاه رضوی، ش23، ص128-107.
طباطبایی، محمد حسین، (1374)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم: دفتر انتشارات اسلامی. پروینی، خلیل، زینی ملک آبادی، هادی، نیل ساز، نصرت، حسومی، ولی الله، (1394)، ش7، صص77-92.
عضیمه، صالح، (1380)، معنا شناسى واژگان قرآن، مترجم: حسين سيدى، مشهد مقدس: ناشر: آستان قدس رضوی.
ابن منظور، (1414)، لسان العرب، بیروت: دارصادر.
ارجاعات
- ↑ .ویکی جو؛ دانشنامه پژوهه؛ ویکی فقه.
- ↑ . ویکی پدیا.
- ↑ .دائره المعارف بزرگ اسلامی؛ دانشنامه جهان اسلام.
- ↑ . قرآن عدول از فطرت را سفاهت می‌نامد.
- ↑ . وَ يَقُولُونَ أَ إِنَّا لَتارِكُوا آلِهَتِنا لِشاعِرٍ مَجْنُونٍ بَلْ جاءَ بِالْحَقِّ وَ صَدَّقَ الْمُرْسَلِينَ؛ «و مىگفتند: «آيا ما براى شاعرى ديوانه دست از خدايانمان برداريم؟!» (صافّات/ 36).
- ↑ . فَذَکِّرْ فَمَا أَنْتَ بِنِعْمَتِ رَبِّکَ بِکَاهِنٍ وَلَا مَجْنُونٍ أَمْ یَقُولُونَ شَاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَیْبَ الْمَنُونِ قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّی مَعَکُمْ مِنَ الْمُتَرَبِّصِینَ؛ «اى پیامبر ، اکنون که این حقایق را براى تو یادآورى کردیم، مردم را به فرجام کارشان تذکّر ده که تو به برکت نعمتى که پروردگارت به تو ارزانى داشته است کاهن و مجنون نیستى و نخواهى شد. بلکه مى‌گویند : محمّد شاعر است، ما اضطراب مرگ را بر او انتظار مى‌بریم. بگو: منتظر باشید که رویدادى درخور خویش در پیش خواهید داشت؛ من نیز مانند شما در انتظار آنم که عذابى از جانب خدا شما را فرا گیرد» (طور/31-29).
- ↑ . پاسخ قرآن به شبهه شاعر بودن پیامبر(ص)/ قرآن یاد خداست؛ خیالبافی نیست.
- ↑ . اتهام سِحر و جنون؛ شیوه‌های کافران برای مبارزه با پیامبر(ص)؛ منكرين انبياء از ديد قرآن؛ موضوع «آسيب‌شناسی شايعه در قرآن» بررسی شد.
- ↑ . عضیمه، 1380، ص550و489.
- ↑ . فَتَوَلَّى بِرُكْنِهِ وَ قالَ ساحِرٌ أَوْ مَجْنُونٌ؛ «پس [فرعون] با اركان [دولت] خود روى برتافت و گفت: «[اين شخص،] ساحر يا ديوانهاى است.» (ذاریات /39).
- ↑ . طباطبایی، 1374، ج19، ص68؛ طیب حسینی و دیگران، 1395، ص115-113.
- ↑ .پروینی و دیگران، 1394، ص87.
- ↑ . كَذَّبَت ثَمودُ بِالنُّذُر فَقالوا ابَشَرًا مِنّا وحِدًا نَتَّبِعُهُ انّا اذًا لَفى ضَللٍ وسُعُر؛ «و گفتند: «آيا تنها بشرى از خودمان را پيروى كنيم؟ در اين صورت، ما واقعاً در گمراهى و جنون خواهيم بود.» (قمر/24).
- ↑ . ابن منظور، 1414، ج4، ص366.
- ↑ . قرآن عدول از فطرت را سفاهت می‌نامد.
- ↑ . وَ إِنْ یَکادُ الَّذِینَ کَفَرُوا لَیُزْلِقُونَکَ بِأَبْصارِهِمْ لَمّا سَمِعُوا الذِّکْرَ وَ یَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ* وَ ما هُوَ إِلاّ ذِکْرٌ لِلْعالَمِینَ؛» نزدیک است کافران هنگامى که آیات قرآن را مى‌شنوند با چشم زخم خود تو را از بین ببرند، و مى‌گویند: «او دیوانه است»! در حالى که این (قرآن) جز مایه بیدارى براى جهانیان نیست!». (قلم/ ۵۱ و ۵۲).
- ↑ . چشم‌زخم از منظر قرآن کریم؛ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعالَمِينَ»؛ پاسخ خداوند به مجنون خطاب كردن پيامبران؛ قرآن و راهكارهای غلبه بر مشكلات روحی و روانی /۲؛ راهکارهای قرآنی برای رهایی از مشکلات
- ↑ . إِنَّ الَّذِينَ اتَّقَوْا إِذا مَسَّهُمْ طائِفٌ مِنَ الشَّيْطانِ تَذَكَّرُوا فَإِذا هُمْ مُبْصِرُونَ؛ «در حقيقت، كسانى كه [از خدا] پروا دارند، چون وسوسهاى از جانب شيطان بديشان رسد [خدا را] به ياد آورند و بناگاه بينا شوند». (أعراف/201).