اید (ریشه)
ریشه «اید» (ˀYD)؛ نیرو و توان. این ریشه با ریشه «ید» به معنای دست در ارتباط بوده و جمعا 11 بار در قرآن کریم به‌کار رفته است.
معنای لغوی
اَيْد: نيرو. قوّه. «وَ اذْكُرْ عَبْدَنا داوُدَ ذَا الْأَيْدِ» (ص: 17). ياد كن بنده ما داود را كه نيرومند بود، در الميزان فرموده: نيرومند بود در تسبيح خدا و در حكومت و در علم و در جنگ كه جالوت را كشت چنانكه در سوره بقره هست. «وَ السَّماءَ بَنَيْناها بِأَيْدٍ» (ذاريات: 47). آسمانرا از نيرو ساختيم (قاموس قرآن، ج1، ص: 151).
ساخت‌های صرفی در قرآن
أیَّدَ (فعل باب تفعیل): 9 بار
أید (اسم): 2 بار
ریشه‌شناسی
| زبان | لفظ | لفظ با آوانویسی عربی | معنای انگلیسی | معنای فارسی | توضیح | منبع |
| قرآن | أیَّدَ | أیَّدَ | أیَّدَ | أَيْد: نيرو | قاموس قرآن، ج1، ص: 151 | |
| آفروآسیایی | *yad- ~ *ʔid- | ید | hand | دست | ||
| سامی | *yad- ~ *ʔid- | ید | hand | دست | ||
| اکدی | idu OA on | ِدُ | [CAD i 10], [AHw 363]. | |||
| اگاریتی | yd | ید | [Aist 127] | |||
| فنیقی | yd | ید | [T 123] | |||
| عبری | yād | یَد | [KB 386] | |||
| آرامی | SML DAL OLD OFF NBT PLM yd | ید | [HJ 435] | |||
| آرامی بایبل | *yad
(the attested forms are det. yǝdā, du. yǝdayin, etc.) |
یَد
یدَا یدَیِن ) |
[KB deutsch 1717] | |||
| آرامی یهودی | yǝdā | یدَ | 'hand, forefoot, handle' | "دست، جلو پا، دسته" | [Ja 564]; also ʔīdā, ʔayd_ā (only TargYer) [ibid. 45]; yad, ʔīd, det. yǝdā | |
| سریانی | ʔīdā | ءِدَ | [Brock 295]. | |||
| آرامی جدید | MAL īd_a | ِذَ | 'Hand, (seltener) Arm' 'hand' | دست، بازو | [Berg 19] TUR īd_o | |
| مندایی | ʕda | عدَ | [DM 341] | |||
| عربی جنوبی | SAB yd | ید | [SD 164], QAT yd [Ricks 81], MIN yd [LM 108] | |||
| گعز | ʔǝd | ءد | [LGz 7]. | |||
| مهری | ḥayd | حَید | 'hand, arm' | "دست، بازو" | [JM 460] (with the ḥ- article) | |
| جبالی | éd | ِد | 'arm (from fingertip to shoulder), hand' | بازو (از نوک انگشت تا شانه)، دست | [JJ 313] | |
| حرصوصی | ḥayd | حَید | 'hand, arm, forepaw' (with the ḥ- article) | «دست، بازو، پیش پا» | [JH 146] | |
| سقطری | ʔed | ءِد | [LS 52]. | |||
| عربی | yad- | یَد- | [BK 2 1624] | |||
منابع
اید (واژگان)