اعجاز علمی

اعجاز علمی؛ از موضوعات نوپديد در حوزه اعجاز قرآن و يكی از زير مجموعه‌های «علوم قرآن» است. اعجاز علمی به این معناست که ، قرآن کریم بیانگر مجموعه مطالب علمی است که قبل از نزول آیه کسی از آن اطلاع نداشته است، به گونه‌ای که مدت‌ها بعد از نزول آیه دانشمندان علوم تجربی آن را کشف می‌کنند، و این مطلب علمی با وسایل عادی در عصر نزول قابل اکتساب نبود.

شروط اعجاز علمی

محققان برای شکل گرفتن اعجاز علمی چندین شروط بیان کرده اند: الف) در زمان نزول قرآن، این مسئله علمی حتی به عنوان نظریه‌ای ضعیف مطرح نشده باشد. ب) امروزه علم آن را پذیرفته باشد و به عنوان یک گزاره قابل اعتماد علمی به آن نگاه کند. ج) آیه به‌ روشنی به آن مطلب پرداخته باشد. براساس شروط مذکور، اگر بخشی از آیات قرآن دارای این سه شرط بود، میتوان در مورد آن ادعای اعجاز علمی نمود.

آراء موافقان و مخالفان اعجاز علمی

در باب اعجاز علمی، برخی براین باور هستند قرآن کریم در بردارنده و جامع تمام مسائل علمی است لذا تطبیق یافته‌های علمی با آیات قرآن، منافاتی با کتاب هدایت بودن آن ندارد، بلکه بیانگر حقایق علمی قرآن، حقانیت آن را اثبات کرده و به هدایتگری آن کمک می‌کند. طنطاوی، محمد عبدالنعیم الجمال، محمد بن احمد اسکندرانی و سید احمدخان هندی در این دسته قرار می‌گیرند.

گروهی در مقابل این نظریه معتقدند قرآن كریم هیچ اشاره ای به مسائل و علوم تجربی و جدید ندارد چراکه نظریه‌های علمی همواره در معرض تغییر و تحول و ابطال قرار دارند و در صورت ابطال نظریه‌ها، قرآن زیر سؤال می‌رود. سید قطب، رشید رضا، محمدتقی شریعتی، سید محمود طالقانی و مهدی بازرگان در این دسته‌اند.

درجمع میان این دو، نظریه سوم بارویکرد میانه رو براین امر است: در حقیقت قرآن كتاب هدایت و ارشاد است و یك كتاب علمی تخصصی در شیمی، یا فیزیك یا علم نجوم نیست. اگر در قرآن اشاره ای به مسائل علمی شده از باب تمثیل بوده و برای هدفی كه قرآن كریم به دنبال آن است و از این جهت قرآن به مطالب علمی که مطرح کرده است که می‌توان آنها را از اعجاز علمی قرآن برشمرد.

در این میان، برخی از محققان در قرن معاصر براین باور بوده‌اند که اعجاز علمي قرآن جزو ويژگي‌هاي قرآن است و قرآن، کتاب هدايت و دربرگیرنده اعجاز علمي خواهد ماند.

رویکردهای معاصر به اعجاز علمی

محققان پیرامون مقوله اعجاز علمی قرآن کریم قائل به سه رویکرد در این زمینه شده اند:

الف) در قرآن اخبار و اطلاعات علمی وجود داشته كه فردی بدان اشاره نداشته و در گذر زمان كشف و ثابت شده‌است. به عنوان مثال، در حوزه اعجاز تاريخی قرآن، پيش‌بينی برتری يافتن روم در جنگ با ايران ازجمله این مورد می‌باشد.

ب) قرآن نقشی تاريخی داشته و اين نقش در تحول فرهنگ و جامعه اعجازآميز بوده است. به عبارت ديگر نقش تاريخی قرآن از ديدگاه علوم انسانی در هر حوزه‌ای از اين علوم می‌تواند اعجازآميز و معجزه محسوب شود.به عنوان نمونه میتوان به نقش قرآن در تحول تربيتی و فرهنگی و علمی اشاره کرد.

ج) نظام‌های علمی را از قرآن برداشت و استخراج نموده و برتری آن را بر نظام‌های بشری اثبات نماییم.

نمونه‌های اعجاز علمی

برخی محققان به صورت عام اعجاز علمی قرآن کریم را در 5 مورد محدود نموده و خارج از این موارد را مردود اعلام نموده‌اند. از جمله این موارد عبارت است از: زوجیت عام، حرکت خورشید، معجزه لقاح ابرها توسط باد، مراحل خلقت انسان و نیروی جاذبه. در ادامه به برخی از اعجاز علمی پرداخته شده است.

«وَمِن کُلِّ شَیْءٍ خَلَقْنَا زَوْجَیْنِ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ». همه چیز در عالم به صورت زوجی آفریده شده است. شاید در گذشته «و من کل شیء» را دال بر انسان و بعضی از حیواناتی که ملموس و متعارف بود می‌گرفتند اما امروزه مسئله زوجیت در عالم گیاهان و حتی در تمام اجزاء این عالم قابل دستیابی است.

«رَبُّ الْمَشْرِقَیْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَیْنِ» تعبیر به دو مشرق و دو مغرب شده است. «فَلَا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغَارِبِ» تعبیر به مشارق و مغارب می‌کند به این معنا که یک سطح مسطح یک مغرب و یک مشرق بیشتر ندارد و آن چیزی که می‌تواند دو مشرق یا چند مشرق داشته باشد کره بوده که نصف النهارهای متعدد داشته و هر کدام یک مشرق و نقطه مقابل‌شان مغرب به حساب می‌آیند. بنابراین مشرق‌های متعدد و مغرب‌های متعدد که قرآن کریم در آیاتی به آن اشاره دارد می‌تواند یادآور کروی بودن زمین و بیانگر این نکته باشد.

«وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ کلَّ شَیءٍ حَی» برخی با استناد به یافته‌های جدید علوم تجربی مبنی بر پیدایش حیات از آب، این آیه را از اعجازهای علمی قرآن دانسته‌اند.

منابع

خبرگزاری ایکنا

ویکی شیعه