ادریس
ادریس؛ از پیامبران نامبرده شده در قرآن.
شناسه اسمی ادریس
الف) نام حضرت ادریس
نام ادریس دو بار در قرآن آمده است: (مریم/ ۵۶) و (انبیاء/ ۸۵) «ادریس» واژه ای عربی است که از درس گرفته شده و به معنای «دانش فراوان است. علت نام گذاری ایشان به ادریس را کثرت دانش و تمرین و پشتکار او بر آموزش دانسته اند. همچنین گفته شده است چون وی در احکام الهی و آداب اسلامی بسیار مطالعه میکرد ادریس نامیده شد. نام ادریس» به زبان یونانی طرمیس و به زبان عبری «خنوع» و به زبان عربی «اخنوع» است و خداوند او را در قرآن «ادریس» نامیده است. گاهی او را «مثلث النعيم» یا «مثلث الحكمة»، یعنی دارای نعمت شاهی، حکمت و نبوت میخواندند. همچنین به او «هریس» و «اورای سوم» لقب داده اند.
ب) زمان و محل ولادت و مدت عمر
ادریس پیامبری میان عصر آدم و نوح بوده است. او ۸۳۰ سال بعد از هبوط آدم به دنیا آمد. محل تولدش در کشور مصر، شهر منف بوده است و عمر او را ۳۶۵ ۳۰۰ یا ۱۶۵ سال نقل کرده اند.
شناسه جسمی و ظاهری ادریس
حضرت ادریس فربه (چاق) و گشاده سینه بود موهای بدنش کم و موی سرش بسیار بود وی همواره آهسته سخن میگفت و هنگام راه رفتن گام ها را نزدیک به هم بر می داشت.
شناسه شغلی و خدماتی ادریس
ادریس افزون بر نوشتن خط و تدریس و آموختن علم به مردم، اولین کسی بود که جامه دوخت. مردم قبل از آن برای پوشش خود از پوست حيوانات استفاده میکردند. همچنین وی آداب نقشه کشی و ساختمان سازی را به مردم آموخت و با کمک شاگردانش، شهرهای زیادی را بنا کرد.
شناسه رفتاری و روانی ادریس
الف) صابر بودن: قرآن حضرت ادریس را از «صابران» می خواند و می فرماید: «وَإِسْمَاعِيلَ وَإِدْرِيسَ وَذَا الْكِفْلِ كُلٌّ مِّنَ الصَّابِرِينَ». (انبياء/ ۸۵). آن حضرت به دلیل شکیبایی در بلاهای الهی و تحمل سختی ها در رسالت صابر نامیده شده است.
ب صدیق بودن: از ادریس به عنوان پیامبر بسیار راست گو و درست کار که خداوند او را به جایگاهی والا برده، یاد شده است: «وَاذْكُرْ فِی الْكِتَابِ إِدْرِيسَ إِنَّهُ كَانَ صِدِّيقًا نَّبِيا وَرَفَعْنَاهُ مَكَانًا عَلِيا» (مریم/ ۵۶ و ۵۷) صدیق کسی است که در راستی مبالغه میکند و میان گفتار و کردار او تناقضی نیست؛ یعنی این پیامبر با زبان و رفتار خویش حق را تصدیق میکرد. علامه طباطبایی درباره «مکان علی» در آیه مذکور میفرماید: «منظور، رسیدن به مقام و منزلتی معنوی است که ادریس با نبوت به آن دست یافت نه ارتفاع مکانی؛ چون ارتفاع مکانی مزیت به شمار نمی آید.
شناسه تبلیغی ادریس
الف) صحف ادريس
تعداد صحف ادریس را سی یا پنجاه صحیفه گفته اند. علامه مجلسی نیز بیست صحیفه را از ایشان برشمرد که از سریانی به عربی ترجمه شده است. عده ای مراد از صحف الاولی در آیه ۱۸ سوره اعلی را صحف ادریس و شیث می دانند.
ب) سیره تبلیغی ادریس
ادریس پس از دعوت مردم به توحید و خداپرستی، مانند دیگر انبیا، به دنبال اصلاح جامعه و از بین بردن مشکلات مردم بوده و همواره در اجتماع حضور فعال داشته و آنان را یاری و راهنمایی می کرده است. برای نمونه هنگامی که ادریس در مصر اقامت داشت، مردم را به معروف و اطاعت خداوند و دوری از منکرات فرا میخواند و چون بر زبان های متعدد تسلط داشت آنها را در مسیر دعوت به کار میبرد و با مردم هر سرزمین با زبان خودشان سخن میگفت. همچنین به آنان سیاست آموخت و برای هر امت در هر سرزمینی آداب شایسته آنان را برپاداشت.
در زیارت ناحیه مقدسه بعد از آدم و شیت به ادریس در جایگاه پیامبری که با دلیل برای خدا قیام کرد، درود فرستاده شده است.
شناسه خانوادگی ادریس
الف) نسب ادريس:
ادریس همان اخنوخ فرزند برد بارد ،یارید فرزند مهلاییل فرزند قینان فرزند آنوش، فرزند شیث و فرزند آدم است. نام پدر ادریس برد یا (یارد) و نام مادر او بره است.
ب) نام همسر و فرزند:
ادریس در ۶۵ سالگی با «هدانه» (ادانه) دختر باویل بن محویل.... ازدواج کرد و از وی دارای فرزندانی شد که مشهورترین آنها متوشالح (متوشلخ) بود.
شناسه قومی ادریس
قوم ادریس بت پرست بودند وقتی ادریس به پیامبری رسید با کوشش او بت پرستی تا حدی از بین رفت و برخی از بت ها نابود شدند. از سوی دیگر، این قوم چون سخنان پیامبرشان را نپذیرفتند، گرفتار خشم خداوند شدند و فقط شمار کمی از آنان ایمان آوردند.
شناسه حکومتی ادریس
پادشاه زمان ادریس حاکمی ستمگر بود، چنان که با دیدن سرزمین های سرسبز دیگران تلاش میکرد آنها را به ملک خویش درآورد، ولی وقتی مالک راضی نمی شد، حاکم می کوشید با شهادت دروغین، فرد را مخالف شاه قلمداد و او را محکوم به مرگ کند. برای نمونه یک بار خداوند، ادریس را به سوی حاکم فرستاد و گفت: اگر توبه نکنی به زودی عذاب الهی تو را گرفتار خواهد کرد پس همسر شاه مخفیانه چهل نفر را مأمور کشتن ادریس کرد. ادریس از جریان آگاه شد و به محلی دیگر رفت و بعد از مدتی عذاب قحطی کشور شاه را فرا گرفت. شاه و همسرش هلاک شدند و بلای قحطی بیست سال طول کشید و سرانجام آنها که مانده بودند، به ادریس ایمان آوردند.
شناسه جغرافیایی ادریس
ادریس در کشور مصر در شهر منف به دنیا آمد. مصر، از نظر لغوی به معنی شهر بزرگ ناحیه فاصله میان دو چیز و همچنین به هر بلد محصور (محدود) گفته میشود. برخی نیز مصر را نام شهر و جایگاهی می دانند که در آنجا ساکن بوده و نماز می خوانده است می دانند که همان اسکندریه و مصر فرعون است.
مصر در شمال شرقی قاره افریقا واقع شده است و شامل شبه جزیره سیناست؛ از جنوب غربی با آسیا از شمال با فلسطین از غرب با لیبی و از جنوب با سودان همسایه است. رود نیل این سرزمین را به دو بیابان غربی و شرقی تقسیم میکند. بخش شمالی را مصر علياء و بخش جنوبی را مصر سفلی مینامند. تاریخ مصر را به شش دوره تقسیم میکنند دوره اول دوره فراعنه است که ۲۶ فرعون در مصر حکومت می کردند. اولین فرعون مصر را منیس یا منس ذکر میکنند که پایتخت خود را شهر منفیس نام نهاد. مصر از نواحی مهم و ولایت های معتبر است چنان که از همه رودهای دنیا تنها رود مصر را که بزرگ و دریا مانند است دریا خوانده اند. صاحب معجم البلدان مصر را از اقلیم سوم و مملکتی مستقل در زمان اسلام میداند که دارای هوای گرم است و آبش که از رود نیل تأمین میشود شیرین و گواراست محصولاتش را غله پنبه میوه نیشکر تشکیل میدهد و از بزرگترین بلاد مغرب «جزیرة العرب» است.
شناسه فرهنگی و زبانی
شناسه فرهنگی
دوران ادریس زمانه ای به دور از دانش و فرهنگ بود. او از جانب خداوند مأمور پایه گذاری علوم و فنون و تعلیم دانشهای مختلف می شود، چنان که می گویند او نخستین کسی بود که از حرکت ستارگان و اجرام آسمانی سخن به میان آورد و پزشکی را بنیاد نهاد همچنین اولین کسی بود که با قلم نوشت و اولین فردی بود که حکمت را استخراج کرد و علم نجوم را یاد داد.
جاوید و با عظمت ماندن نام ادریس به عنوان مظهر علم و نوآوری در دانش ها و اینکه اهل قلم او را محترم می شمارند و اصول هر علمی را به او منتهی می دانند، نشان میدهد که وی از قدیمی ترین پیشوایان علم بوده و افکار بشر را با علوم مختلف و معارف دقیق و استدلالی آشنا کرده است.
شناسه زبانی
حضرت ادریس (اخنوخ) سریانی بود و به زبان سریانی صحبت می کرد. همچنین وی در دوران دعوتش در مصر و دیگر مکان ها با ۷۲ زبان سخن می گفت و خداوند منطق و زبان گفت و گو با آنان را به وی آموخته بود.
منابع
این مدخل برگرفته از کتاب اشخاص و گروه ها در قرآن است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.