ابراهیم

ابراهیم(ع)؛ از پیامبران اولوالعزم نامبرده در قرآن.

معرفی

ابراهیم ملقب به خلیل یا خلیل الرحمن(سوره نساء 125) پسر آزر، یا «تارح» یا «تارخ»، دومین پیامبر اولوالعزم بعد از نوح. نیای بزرگ عرب از طریق پسرش اسماعیل و نیز نیای بنی‌اسرائیل از طریق پسر دیگرش اسحاق، پیامبران ادیان توحیدی فرزندان ابراهیم(ع) به شمار می‌آیند(انعام، 84 تا86) و به همین مناسبت وی به ابوالانبیاء(پدر پیامبران) ملقب است. سه دین الهی و توحیدی منسوب به ابراهیم هستند و به همین جهت ادیان ابراهیمی خوانده می‌شوند.

مادر وی «املیه» یا «یونا» و یا «عوشاء» نام داشت. ولادت او بین سال های 2000 تا 1990 ق م بوده است. بیشتر محققان، شوش یا سرزمین بابل و حران را زادگاه ابراهیم(ع) می‌دانند. نام او در سنت یهودی مسیحی ابراهام و ابرام تلفظ می‌‌شود.

ابراهیم(ع) بنیانگذار کعبه و سنن بسیاری است که در ادیان توحیدی محفوظ مانده است. چهاردهمین سوره قرآن مجید به نام اوست و در بیست و پنج سوره قرآن به ابراهیم(ع) و رفتار و گفتار او اشاره شده. در سوره مریم از مجادله ابراهیم و پدرش سخن رفته است و آیه 74 سوره انعام تصریح می‌کند که او با بت پرستی پدرش آزر به شدت مخالفت کرد ولی پدرش در پاسخ به دعوت ابراهیم(ع) که او را به راه راست خواند، وی را تهدید کرد و از خود راند. پس از مجادله‌های مکرر سرانجام آزر به ابراهیم(ع) نیز به پدر وعده داد که ایمان می‌آورد. به همین سبب ابراهیم(ع) نیز به پدر وعده داد که اگر ایمان آورد، باری او از خدا آمرزش خواهد خواست. اما چون آزر ایمان نیاورد ابراهیم(ع) از او بیزاری جست. در سوره انعام آیات 76-79 نیز به سلوک او از توجه به ستارگان تا رسیدن به توحید ناب اشاره شده است. در آیه 260 سوره بقره آمده است که ابراهیم(ع)گفت پروردگارا به من بنمای که چگونه مردگان را زنده می‌کنی، فرمود مگرایمان نداری؟ گفت چرا ولی باری آنکه دلم آرام گیرد...

در قرآن به دو حادثه مهم زندگی و سلوک روحی او اشاره شده است. نخست اینکه نمرود که همواره با او مبارزه و محاجه می‌کرده است سرانجام او را به اتش می‌اندازد، اما آتش بر او برد و سلام و به اصطلاح «گلستان» می‌شود(بقره 258، انبیا 68-69، عنکبوت 24، صافات 97-98) دوم رویای صادقه اوست که به او فرمان الهی رسید که باید فرزندش اسماعیل( و به قولی اسحاق) را در راه خدا قربان کند. او و پسرش به حکم الهی گردن می‌نهند، ولی اندکی قبل از قربان کردن فرزند، خداوند از او فدیه‌ای می‌پذیرد و فرزندش را می‌رهاند و ابراهیم(ع) از امتحان الهی سربلند بیرون می‌آید(صافات، 101-107).

ابراهیم(ع) و«ملة» (کیش و آیین) او بارها حنیف نامیده شده است. قرآن به پیوند معنوی و عمیق حضرت رسول(ص) و دین اسلام با حضرت ابراهیم(ع) تصریح کرده است(آل عمران 68، حج 78) وخداوند می‌فرماید که ملکوت آسمانها و زمین را به ابراهیم(ع) نشان داده است(انعام 75) حضرت ابراهیم(ع) در ادیان توحیدی بسیار محترم است. ابراهیم(ع) و دین او از دیرباز در بین اقوام مختلف معروف بوده است و به نوشته ابن هشام در نزد اعراب قبل از اسلام چندان مشهور بوده که تصویر یا تندیس او را در خانه کعبه جای داده بودند، چنانکه وقتی پیامبر(ص) پس از فتح مکه وارد کعبه شد، صورت یا به روایتی بتهای ابراهیم و اسماعیل در آنجا بود و فرمود تا آنها را بشکنند. مدت زندگانی ابراهیم(ع) را از 175 تا 200 سال نوشته‌اند. قبر او در جایی است که امروز شهر الخلیل (در فلسطین) است.

ارجاعات

این مدخل برگرفته از دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی است و مقاله آن هنوز به طور کامل تدوین نیافته است.